1-) Anlaşmalı Boşanma Nedir?

Türk Medeni Kanunu’na göre, evli çiftlerin boşanması iki şekilde mümkündür:

• Çekişmeli Boşanma
• Anlaşmalı Boşanma

Her iki boşanma türü de Aile Mahkemesi’nde açılacak bir boşanma davası ile gerçekleşir. Anlaşmalı boşanma davası ise, evliliği sonlandırmak isteyen tarafların evliliği sonlandırmak ve boşanmanın sonuçları hususunda karşılıklı olarak anlaşmaları ve bu anlaşmayı bir boşanma protokolü ile mahkemeye sunmaları şeklinde açılan bir davadır. 

2-) Anlaşmalı Boşanmanın Şartları Nelerdir?

Anlaşmalı boşanmanın gerçekleşebilmesi için şu şartların gerçekleşmiş olması gerekir:

• Evlilik en az 1 yıldır sürüyor olmalıdır. 1 yılı doldurmayan evlilikler anlaşmalı boşanma ile sona erdirilemez.
• Anlaşmalı boşanma davası ya taraflarca birlikte açılmalı ya da taraflardan birinin açtığı dava diğeri tarafından kabul edilmelidir. Karşı tarafın iştirak etmediği tek taraflı bir taleple anlaşmalı boşanma gerçekleşmez.
• Eşlerin boşanmanın sonuçları konusunda anlaşması, bu anlaşmayı bir protokole bağlaması ve işbu protokolün dava dilekçesiyle mahkemeye sunulması gerekir.
• Boşanma protokolü hâkim huzurunda tarafların serbest iradeleriyle sözlü olarak onaylanmalıdır.
• Protokolün hâkim tarafından uygun bulunması gerekir. Hâkim, özellikle çocukların yararı ve kamu düzenini ilgilendiren hususlar bakımından protokolü inceler, eksik veya sakıncalı bulduğu noktalar olursa bunlarla ilgili değişiklik önerebilir.

Tüm bu şartların mevcut olması durumunda hâkim tarafından, çoğunlukla tek celsede, boşanmaya karar verilir.

3-) Anlaşmalı Boşanma Protokolünde Yer Alması Gereken Hususlar Nelerdir?

Anlaşmalı boşanma süreci, tarafların üzerinde anlaştığı hususların bir protokole bağlanması ve bu protokolün mahkemeye sunulması suretiyle başlar. Tarafların üzerinde anlaşmaları gereken, bir başka deyişle anlaşmalı boşanma protokolünde yer alması gereken en temel başlıklar şunlardır:

• İki tarafın boşanma iradesinin karşılıklı ve birbirine uygun olması:
• Ortak çocuk/çocuklar varsa velayet, iştirak nafakası ve kişisel ilişki kurulmasına ilişkin esaslar:
• Maddi ve manevi tazminat: Tazminat talepleri, protokolde tazminat talep etme hakkından açıkça feragat edilmemiş olsa dahi, anlaşmalı boşanma davasının kesinleşmesi sonrasında ayrıca talep edilememektedir.
• Yoksulluk nafakası: Yoksulluk nafakası da tıpkı tazminat talepleri gibi, protokolde açıkça feragat edilmemiş olsa dahi, anlaşmalı boşanma davasının kesinleşmesi sonrasında ayrıca talep edilemeyecektir.
• Mal Paylaşımı: Taraflar; her bir tarafın kişisel eşyaları, ev eşyaları, ziynet eşyaları, taşınır ve taşınmazlar, banka hesapları, sigorta tazminatları, üçüncü kişiler nezdindeki hak ve alacaklar gibi malvarlığı değerlerinin boşanma neticesinde nasıl paylaşılacağı hususuna protokolde yer verebilirler Buna göre her bir tarafın mülkiyeti altında bulundurduğu malvarlığı değerlerinin onun uhdesinde kalacağı kararlaştırılabileceği gibi, bir kısım malvarlığı değerlerinin karşı tarafa devredileceği konusunda da anlaşılabilir. Bu husus tarafların özgür iradesine bağlıdır. Ayrıca önemle ifade etmek gerekir ki, tarafların mal rejiminin tasfiyesi ve bu çerçevede eşyaların paylaşımı hususunda anlaşmaları zorunlu değildir. Taraflar, mal paylaşımına ilişkin hak ve taleplerinden açıkça feragat etmedikleri müddetçe, bu talepleri boşanma sonrasında açacakları ayrı bir dava ile ileri sürebilirler.
• Yargılama gideri ve vekalet ücretleri: Anlaşmalı boşanma davasında sarf edilecek yargılama giderlerinin ve vekille temsil söz konusu ise vekalet ücretlerinin nasıl paylaşılacağı veya hangi tarafça karşılanacağı protokol ile kararlaştırılabilir.
• Yerleşik Yargıtay içtihatlarına göre, anlaşmalı boşanma protokolü “yorum yoluyla genişletilemez” ve “açıkça yazılmayan bir haktan feragat edildiği varsayılamaz”. Bu nedenle anlaşmalı boşanma protokolünde her konu detaylı şekilde ve rakamsal karşılıkları ile birlikte yazılmalıdır. Aksi takdirde, boşanma sonrası yeni bir dava süreci söz konusu olabilecektir.

Velayet, çocuk ile kişisel ilişki ve iştirak nafakası hususları ise protokolde bu hak ve taleplerden feragat edilmiş olsa veya protokolde bunlara hiç değinilmemiş olsa dahi sonradan talep edilebilecektir. Zira Yargıtay kararlarına göre bu hususlar kamu düzenini ilgilendirmektedir (Bkz. Yargıtay 2. HD, E. 2004/14860, K. 2005/176, T. 10.01.2005, Yargıtay 3. HD, E. 2010/9685, K. 2010/13957, T. 13.09.2010)

4-) Anlaşmalı Boşanma Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme Hangisidir?

Anlaşmalı boşanma davasında görevli mahkeme, aile mahkemesi bulunan yerlerde aile mahkemesi, aile mahkemesi bulunmayan yerlerde ise (aile mahkemesi sıfatıyla) asliye hukuk mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir. Ancak bu yetki kuralı kesin olmayıp, taraflar davanın açılacağı mahkemenin yetkisi hususunda da anlaşabilirler. Bir başka deyişle, Türkiye’nin her yerinde herhangi bir aile mahkemesinde (veya aile mahkemesi olmayan yerlerde aile mahkemesi sıfatıyla asliye hukuk mahkemesinde) anlaşmalı boşanma davası açılabilir.

5-) Anlaşmalı Boşanma Davası Nasıl Açılır?

Anlaşmalı boşanma davası, her davada olduğu gibi bir dava dilekçesi ile açılır. Dava dilekçesinin hazırlanarak imzalanması, dilekçe ekine anlaşmalı boşanma protokolünün eklenmesi ve dava harç ve giderlerinin yatırılması suretiyle eşlerden herhangi biri davayı açabilir. Dava, ıslak imzalı dava dilekçesi ile davayı açacak olan tarafın bizzat adliyeye gitmesi suretiyle açılabileceği gibi; varsa tarafların avukatları veya bizzat taraflarca elektronik imzalı dava dilekçesi ile UYAP vatandaş portaldan da açılabilir. Ancak anlaşmalı boşanma protokolünün her iki tarafın ıslak imzası veya her iki tarafın elektronik imzası ile düzenlenen suretinin mahkemeye ibraz her halükârda zorunludur.

6-) Anlaşmalı Boşanma Davası Süreci Nasıl İlerler?

Dava açıldıktan sonra mahkeme duruşma günü belirleyip taraflara tebliğ eder. Duruşma günü ve saatinde her iki eşin de (avukatları var ise avukatları ile birlikte) mahkemede hazır bulunması gerekir (Avukatla temsil ediliyor olsalar dahi eşlerin duruşmada mutlaka hazır bulunmaları gerekmektedir). Hâkim taraflara boşanmakta kararlı olup olmadıklarını ve dava dilekçesi ekinde sunulan protokolü kabul edip etmediklerini sorar. Tarafların iradelerinin özgür ve karşılıklı olarak birbirine uygun olduğuna, protokolün içeriğinin de kanuna ve kamu düzenine uygun olduğuna kanaat getirirse boşanmaya karar verir. Anlaşmalı boşanma davaları genellikle tek celsede sonuçlanır. Hâkim, protokolü tarafların hazırladığı şekilde aynen kabul etmek zorunda değildir. Özellikle çocukların menfaatine aykırı veya taraflardan birinin hakkaniyete aykırı şekilde mağdur olacağı düzenlemeler tespit ederse, bu maddelerde değişiklik önerebilir. Taraflar bu değişikliği kabul ederse protokolün hâkimin önerdiği şekilde tadil edilmesi suretiyle boşanma gerçekleşir. Taraflar hâkimin önerdiği şekilde protokolün değiştirilmesini kabul etmezlerse dava çekişmeli boşanma davasına döner. Ayrıca taraflar, karar kesinleşene kadar da (ilk derece mahkemesi tarafından boşanma kararı verilmiş olsa dahi) anlaşma iradelerinden dönebilirler. Bu durumda da davaya çekişmeli boşanma davası olarak devam edilecektir (Bkz. Yargıtay HGK, E. 2017-2/1941, K. 2019/475, T. 18.04.2019).

Hâkim tarafından anlaşmalı boşanma kararı verildiğinde, bu karara karşı tarafların istinaf kanun yoluna başvurma hakkı mevcut olup, hâkim tarafından gerekçeli kararın yazılması akabinde bu kararın taraflara tebliğini talep eden 2 haftalık süre içinde istinaf kanun yoluna başvuru yapılabilir. Taraflarca istinaf kanun yoluna süresi içinde başvurulmaması ya da taraflarca süresi içinde kanun yoluna başvurulmayacağının (istinaf kanun yolundan feragat edildiğinin) mahkemeye dilekçe ile bildirilmesi hallerinde boşanma kararı kesinleşir ve mahkemece nüfus müdürlüğüne bildirilir. Ancak taraflarca istinaf kanun yoluna başvurulması halinde kararın kesinleşmesi için kanun yolu aşamalarının sona ermesi gerekir, karar kesinleşene kadar boşanma gerçekleşmiş sayılmaz.  

7-) Anlaşmalı Boşanma Sürecinde Avukatla Temsil Zorunlu Mudur?

Anlaşmalı boşanma davalarında avukat zorunluluğu bulunmamaktadır. Taraflar anlaşmalı boşanma protokolünü kendileri hazırlayıp davayı da kendileri açabilir, duruşmalarını da bizzat kendileri takip edebilirler. Ancak hukuka uygun, mahkemece kabul görecek ve daha sonradan ihtilaf konusu olmayacak bir anlaşmalı boşanma protokolü hazırlanması, davanın doğru yerde ve eksiksiz olarak açılması, sürecin en sağlıklı ve hızlı şekilde ilerleyerek sonuçlanabilmesi, protokoldeki veya dava dilekçesindeki eksiklikler nedeniyle sürecin uzamaması ve ileride eşler arasında tekrar ihtilaf doğmaması için hukuki danışmanlık hizmeti alınmasında yarar bulunmaktadır.

8-) Çekişmeli Boşanma Davası Anlaşmalı Boşanma Davasına Çevrilebilir Mi?

Çekişmeli boşanma davası, hangi aşamada olursa olsun, anlaşmalı boşanma davasına dönüştürülebilir. Bunun için taraflarca mahkemeye bir dilekçe ile başvurulması ve bu dilekçede çekişmeli olarak açılmış bulunan davanın anlaşmalıya çevrilmesinin talep edildiği ifade edilmelidir. Bu dilekçenin ekinde anlaşmalı boşanma protokolünün de sunulması gerekmektedir. Bu işlem duruşma sırasında yapılabileceği gibi, celse arasında ve hatta dosya istinaf veya temyiz incelemesindeyken dahi yapılabilir (Bkz. Yargıtay 2. HD, E. 2021/4052, K. 2021/6876, T. 05.10.2021).

Evlilik 1 yılı doldurmadan açılmış bir çekişmeli boşanma davasında, dava devam ederken 1 yıllık süre dolmuşsa, bu durumda da davanın anlaşmalı boşanmaya çevrilmesi mümkündür (Bkz. Yargıtay 2. HD, E. 2003/2269, K. 2003/3453, T. 13.03.2003).

Yukarıdaki içerikte yer alan tüm bilgiler tavsiye niteliğinde olup, yasa ve/veya içtihat değişikliği yaşanması halinde geçerliliğini yitirebilir. Ayrıca hak kaybı yaşamamanız için tüm hukuki ihtilaflarda bir avukattan destek alınması önerilir. 1136 sayılı Avukatlık Kanunu hükümleri saklıdır.

Bu makalenin içeriği münhasıran Av. Dr. Burak Hamza Er tarafından hazırlanmış olup tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Av. Dr. Burak Hamza ER’in yazılı izni alınmaksızın kullanılamaz, yayımlanamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, dağıtılamaz veya herhangi bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Av. Dr. Burak Hamza ER’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içeriklerin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.